Thursday, October 29, 2009

LORON FETO TIMOR LESTE, 3 NOVEMBRU 2009

Dili-Timor Leste/ Rede Feto Timor Leste

Luta ba Libertasaun Nasional Timor-Leste hahú kedas husi tempo Avo no Beiala sira. Iha luta naruk ida ne’e, povo Timor-Leste tenke moris iha violensia nia laran, fakar ran ba funu sira halo kontra inimigu sira no lakon sira nia vida. Ikus mai, ita hetan ita nia liberdade no moris hanesan nasaun ida iha mundu ida ne’e.

Bainhira luta ba libertasaun nasional organiza, timor oan rihun ba rihun partisipa iha movimentu oin-oin inklui liuhusi frente armada Falintil. Sira fo sira nia vida tomak atu bele liberta sira nia rai husi invazor Indonesia maski sira hatene sira iha limitasaun. Maski papel feto iha luta libertasaun ladun ita haree no dalabarak ita haluha maibe feto sira mos fo konribuisaun maka’as iha parte tolu mak hanesan Frente Armada, Frente Clandestina no Frente Diplomátika. Iha Frente Armadas, feto maluk sira ho laran brani mos involve iha funu laran, kaer kilat hamutuk ho mane funu nain sira. Hanesan funu nain sira mos brani mate ba depende sira nia rai hanesan Saudosa Maria Tapo husi Suku Tapo-Distritu Bobonaro. Maski nia feto analfabeta ida nia la tauk hasoru inimigu Indonesia, entrega nia vida iha linha fronteira.

Loron 3 Novembru, hanesan loron ida importante ba feto maluk sira tamba iha loron ida ne’e hatudu feto mos iha kbi’it atu bele lori responsibilidade ba depende nasaun Timor Leste, kaer kilat no tiru malu hanesan mane funu nain sira. Saudoso Maria Tapo maski hanesan feto analfabetu ho aten brani tiru malu hasoru invazor Indonesia no mate iha linha de fogo. Nia hanesan primeira figura exemplar hodi fo’an ba funu libertasaun nasional no fo influensa ba feto sira seluk atu funu nafatin no la rende ba inimigu. Ba akontesementu historiku ida ne’e iha tinan 1977 Diresaun CCF desidi loron 3 Novembru sai nudar Loron Nasional Feto Timor Leste.

Hafoin liberta tiha, iha fulan Marsu 2005, Parlamentu Nasional ofisialmente aprova Lei.17/I/3/2005 nudar Loron Nasional Feto Timor Leste nebe rekomenda husi OPMT liu husi Segundu Kongresu Nasional Feto TL iha fulan Junhu 2004 ba estadu Timor Leste hodi rekonese no valoriza kontribuisaun feto TL iha luta ba ukun rasik an.

Ohin, hanesan tempo resistensia, feto barak involve iha dezenvolvimentu nasaun ida ne’e iha area oin-oin. Feto involve maka’as iha area politiku hodi bele halo mudansa ba feto nia kondisaun liu desisaun politika nian. Feto barak mos tama ona iha estrutra partido politiku nian no bainhira sira eleitu nudar deputada, feto sira bele hola desisaun politika liu husi Parlamentu Nasional liu-liu ba interese feto nian. Iha Governo Timor Leste rasik, feto barak mos involve iha parte hotu hotu husi posisaun nivel kraik too posisaun nivel a’as hanesan Ministra. Iha parte ekonomia, feto empresaria sira mos hatudu sira nia kbi’it atu bele maneja setor ekonomiku no sai empresaria diak ida. Feto mos iha kbi’it atu bele partisipa ba depende nasaun ida ne’e liu husi instituisaun FFDTL no PNTL. Husi feto hirak ne’e hatudu mai ita feto nia kapasidade forte la halimar atu bele halao programa no desizaun ba interese nasional nian. Sira nia kbi’it la lakon husi mane sira.

Maski situasaun agora diferensa ho situasaun iha tempo portuegues ou tempo resistensia maibe feto nia misaun atu bele luta ba sira nia direitu kontinua nafatin. Uluk, sei feto iha kbi’it atu kaer kilat hasoru inimigu sira, agora mos feto ho laran brani hasoru no resolve feto maluk sira nia problema. Maski atu bele hetan igualdade prezisa tinan naruk maibe sira komesa hakat ona iha setor oin-oin. Agora feto barak bele hetan eskola, feto barak bele hetan saude diak no gratuitu, feto barak mos bele hola parte ba halo desisaun nasaun nian, feto barak bele serbisu iha setor oin-oin no mudansa seluk ne’ebe sai realidade ona. Iha era dezenvolvimentu ida ne’e, feto ho ativa partisipa maka’as atu bele lori nasaun Timor Leste ba oin. Lori nasaun ida ne’e hakat husi diskriminasaun oin-oin no kiak. Hakat ba kondisaun ne’ebe komunidade Timor Leste bele moris diak no livre husi diskriminasaun.

Dala ida tan, loron 3 Novembru hanesan loron importante mai ita tamba iha loron ida ne’e feto hatudu sira nia laran brani atu bele depende nasaun Timor Leste husi inimigu Indonesia. Luta feto ida ne’e tenke tau iha fatin a’as liu iha feto nia historia tamba liu luta ida ne’e ita bele goza ita nia liberdade no independensia. Agora Ita feto Timor Leste tenke kontinua nafatin sira nia luta no liberta feto Timor husi problema saida deit maka sira sente iha sira nia moris, lori igualdade iha sira nia moris no no liberta feto husi diskriminasaun no violensia.

Agora, ita tenke fo liman ba malu, avansa ba oin no kontinua hakat atu luta ba problema feto nian. Mai ita uza loron konsagra ida ne’e atu bele refleta luta feto nian iha tempu pasadu no uza ida ne’e sai hanesan ai-kla’ak ida atu bele komesa hakat fila fali luta ba direitu feto nian. Mudansa agora ou nunka mais.

A luta kontinua.***

0 comments:

 

Site Info

All informations on this site is prepared by Information, Communication and Publication Office of Rede Feto for public access information.

Rede Feto Timor Leste

Secretariat of East Timor Women Network NGO FORUM / FONGTIL Kompleks, Caicoli Dili - Timor Leste Phone : +(670) 3317405 Email : redefeto@yahoo.com

REDE FETO TIMOR LESTE Copyright Free Blogger Template