Tuesday, September 8, 2009

KONGRESU NASIONAL MATA DALAN BA DEZENVOLVIMENTU FETO TIMOR LESTE

Molok hakotu tiha Referendum iha loron 30 Agustu 1999, feto barak maka sai vítima ba prosesu Ukun Rasik An, hasoru susar no terus oi-oin, laiha linha orientadora ida atu fó atendimentu diak ba sira nia situasaun. Nudar nasaun foun, Timor Leste iha dizafiu boot atu bele mudansa husi sistema kolonialismu no okupasaun militar ne’ebe fó impaktu boot ba mentalidade ita nia nasaun. Sistema feodal no patriakal metin nafatin iha komunidade nia leet, ne’e hatudu mai ita, diskriminasaun ba feto buras nafatin iha Timor. Maski isue igualdade jéneru sai ona hanesan priodade nasional maibe feto nafatin tu’ur nafatin iha segunda klase no sai vitima bebeik. Hafoin libertasaun nasional, feto nia luta maka luta atu bele asegura partisipasaun feto iha dezenvolvimentu nasional hodi nune’e bele hasai feto nia status sosial.

Klaru iha artigu 17 Konstituisaun RDTL katak feto no mane iha direito no dever hanesan iha moris uma laran, sosial ekonomiku no politiku. Konvensaun CEDAW mos garantia feto livre husi diskriminasaun oin-oin maibe diskriminasaun ba feto buras nafatin. Ba ida ne’e, presiza atensaun maka’as husi feto sira. Hakarak ka lakohi, feto hotu tenki fó liman ba malu hodi bele hakat husi diskriminasaun no violensia. Rede Feto hanesan organizasaun Salurik ba organizasaun feto 18 fó ona komitmentu maxima atu bele halao mudansa ba kondisaun feto Timor. Kongresu Nasional ba Feto Timor Leste hanesan dalan ida ba Rede Feto atu bele fó fatin no tempo ba feto sira bele hasoru malu, foti kestoens prioritarias no halao analize profundu ba nia implementasaun.

Liu husi Primeiro Kongresu Feto, Rede Feto hetan konfiansa boot atu bele organiza Kongresu Feto dala ida iha periodu tinan ha’at nia laran. Husi Kongresu Feto Timor, Rede Feto bele foti desizaun liuhosi rekomendasaun ba problema feto no hato’o ba Instituisaun ne’ebé kompetente hanesan : Presidente Repúblika, Governo no Parlamento Nasional nune bele hadia’a sistema nomos hadia’a moris povo nian.

Primeiro Kongresu Feto Timor Leste (KNF-TL1) halao iha loron 14 - 17 Junhu 2000 partisipa husi 500 partisipante. Kongresu ida ne’e foti isue sentrais hanesan direitus umanus no rekonsiliasaun; situasaun judisial, politik no governasaun; sosial no kultural; ekonomia; groupu vurnerable, media no komunikasaun; agrikultura; saude; no edukasaun. Durante kongresu, partisipante identifika problema feto nomos asaun kongkreta atu bele hatan ba problema ne’ebé mosu iha sira nia le’et. Rekomendasaun husi premeiru kongresu tau iha dokumento final hanaran Plataforma Asaun ba Feto Timor Leste 2000-2004..

Iha fulan Julhu 2004, Rede Feto organiza Kongresu Nasional Feto Timor Leste ba Dala II (KNF-TL 2) ho tema”Halao Dezenvolvimentu no Halakon Mukit”. Kongresu ne’e hanesan prosesu ida atu mobilisa feto Timor-Leste hodi kria agenda ba empodera feto iha Plataforma de Asaun (POA). Planeamentu ba Segundu Kongresu Feto hahu husi enkontru Assembleia Geral iha fulan Agostu 2003. Implementasaun husi kongresu ida ne’e liuhusi fase rua; (1) Kongresu Regional, no (2) Kongresu Nasional. Maizumenus total 1000 partisipantes inklui 10% mane partisipa iha Kongresu Regional ne’ebe halao durante loron 3 iha region 4 ; Ainaro, Baucau, Dili no Liquica. Kongresu iha nivel nasional rasik halao iha loron 27-31 Julhu 2004. Primeiro Ministro TL. Sr. Mari Alkatiri, akompanya husi Bispo Diocese de Dili, Mgr Ricardo, Panglima F-FDTL Sr. Taur Matan Ruak, Sra. Assessora Promoção de Igualdade, halao abertura official ba Kongresu Nasional ida ne’e. Maizemenus 500 delegadus husi distritu 13 inklui mane 10 % partisipa iha kongresu ne’e. Hafoin loron ha’at halao debates delegadus sira finalize no aprova segundu Plataforma de Assaun 2004 – 2008.***

0 comments:

 

Site Info

All informations on this site is prepared by Information, Communication and Publication Office of Rede Feto for public access information.

Rede Feto Timor Leste

Secretariat of East Timor Women Network NGO FORUM / FONGTIL Kompleks, Caicoli Dili - Timor Leste Phone : +(670) 3317405 Email : redefeto@yahoo.com

REDE FETO TIMOR LESTE Copyright Free Blogger Template